WraĹĽenia z wycieczki do Danii

Głośnym jest, iż narody skandynawskie (Duńczycy, Szwedzi, Norwegowie) słyną z uczciwości. Procent przestępstw jest tam stosunkowo niski. Kradzieże prawie że się nie zdarzają. Mimo tego, że narody te mają żyłkę materialistyczną, uczciwość tamtej­szych mieszkańców jest bez wątpienia impo­nująca. Nie będę tu przytaczał zasłyszanych przykładów, które już zresztą inni w swoich artykułach lub książkach poruszyli. Ciekaw­szych odsyłam do książki Gustawa Morcin­ka pt. „Duńskie serca" (Cena 80 groszy). Mo­gę tylko potwierdzić, że tak jest, zresztą na podstawie tego co w czasie wycieczki *) zdo­łałem zaobserwować. Na wzrost dobrobytu duńskiego, stopy życiowej wszystkich klas narodu, zamożno­ści przejawiającej się wydatnie nawet u tych, którzy* gdzie indziej często głodem przymiera­ją (jak np. robotnicy dniówkowi niewykwa-lifik owani) — wpłynęło wiele momentów. Bezwarunkowo wielkim jest własny, do­browolny wkład poszczególnych mieszkań­ców Danii do ogólnego dorobku. Bezwątpie­nia jest tam głębokie zrozumienie wysiłku zbiorowego, dzięki któremu Duńczyk zrozu­miał istotę spółdzielczości i konieczność sa­mopomocy w sprawach gospodarczych. Te­mu głównie zawdzięczać należy wspaniały rozwój ruchu spółdzielczego. Wpłynęły jednak na to także okoliczno­ści zewnętrzne, których my, Polacy, nie mie­liśmy, w jednych wypadkach czasowo, w in­nych w ogóle. A mianowicie: W tym czasie, gdy my byliśmy w nie­woli, Duńczycy byli narodem niepodległym. Rząd duński mógł prowadzić politykę zagra­niczną, korzystną dla narodu. Miał możność regulować wywóz i przywóz, współdziałać z narodem w sprawie szukania korzystnych rynków zbytu dla swoich produktów. Położenie kraju na morzu i na drogach handlowych morskich, prowadzących do kra­jów północnych i północno-wschodnich, da­wało Duńczykom bodźca do rozwoju handlu. �atwy drogą morską kontakt z Londynem umożliwił nawiązanie handlowe w sprawie zbytu masła i bekonów. 3) Rząd duński odegrał w porozumieniu ze spółdzielniami rolniczymi b. poważną ro­lę w sprawie standaryzacji wywożonych pro­duktów, jako też regulowania produkcji i jej uporządkowania, czego rządy zaborcze u nas nie czyniły lub robiły to w sposób niedosta­teczny. 4) Zdobyty zawczasu rynek londyński na masło i bekony łatwo jest utrzymać. Tru­dniej bowiem byłoby wyprzeć z rynku kogoś, kto stale wywiązuje się dobrze, tak pod względem jakości, jako też i terminowej do­stawy. Nie branie udziału w wojnie wszech­światowej umożliwiło Danii nie tylko unik­nięcia wielkich strat w ludziach i majątku, ale wręcz na' odwrót — wzbogacenie się, dzięki dostawom do państw prowadzących wojnę. Było to w tym czasie, gdy żołnierz polski ginął, ubrany w obcy mundur, na po­lach bitew, a kule ryły nasze pola i paliły wsie. Bardzo maleńki, miniaturowy po pro­stu budżet wojskowy, dzięki utrzymywaniu bardzo nielicznej armii, czego w żaden spo­sób nie dałoby się zastosować w Polsce, le­żącej między dwoma wielkimi mocarstwami. Niektóre z wyżej wymienionych momen­tów należy zapisać jako właściwości szczę­śliwe, wyjątkowo związane z życiem pań­stwa i narodu duńskiego. Inne będziemy mo­gli u siebie wprowadzić, lecz w trudniejszych i cięższych warunkach, niż mogli to zrobić Duńczycy. Na wychowanie Duczyków wpłynęły roz­rzucone masowo po kraju uniwersytety ludo­we i szkoły rolnicze. Porównywując rolę państwa i samorzą­du we współdziałaniu w popieraniu rolni­ctwa, daje się zauważyć dużą różnicę mię­dzy Danią a Polską. Organizacyj subwen­cjonowanych, tj. wspomaganych, prowadzą­cych oświatową pracę fachową, jak np. Okręgowe i Wojewódzkie Towarzystwa Kó­łek Rolniczych — w Danii nie ma. Rząd tamtejszy mniejszy nacisk kładzie na popie­ranie bezpośrednie uprawy roślin i innej produkcji, utrzymywanie fachowców in­struktorów itp., natomiast prawie że wy­łącznie popiera zbyt produktów rolnych. Rolnik — widząc że taki lub inny dział pro­dukcji mu się opłaca, sam w tym kierunku idzie, pomagając sobie instytucjami spół­dzielczymi i związkiem chłopskim, mającym charakter zawodowy. Związki te utrzymu­ją ze składek członkowskich konsulentów, czyli coś w rodzaju naszych instruktorów, którzy objeżdżają poszczególnych członków i udzielają im porad fachowych. Ułatwienia techniczne i posiadanie ma­szyn, mających zastosowanie w gospodar­stwie wiejskim, oszczędzających siłę rąk ludzkich, tłumaczyć należy — z jednej stro­ny zamożnością chłopów duńskich, z dru­giej jednak strony także i brakiem tanich rąk roboczych. Robotnicy dniówkowi na wsi otrzymują 5 koron dziennie (co się rów­na naszym 6 zł), bowiem niewiele mniejsze są tamtejsze zasiłki wypłacane bezrobot­nym. W programie naszej wycieczki było zwiedzenie rzeźni spółdzielczej w Hilleród. Rzeźnia ta należy do mniejszych, przerabia bowiem 40 do 50 tysięcy sztuk świń rocznie, podczas gdy inne nawet do 180 tys. sztuk. Koszt budowy rzeźni wraz z urządzeniami wewnętrznymi wyniósł około 500 tysięcy koron duńskich, czyli z górą 600 tysięcy złotych polskich. Spółdzielnia ma z górą 2.700 członków w promieniu działalności o-koło 30 kilometrów. Zamiast udziałów członkowskich płatnych gotówką, każdy członek daje gwarancję dostawy pewnej o-kreślonej ilości sztuk rocznie. Istnieje w tym względzie przymus, tak do ilości, jakoś­ci, oraz pewnego określonego terminu do­stawy. Oprócz tego są jeszcze inne warun­ki zobowiązujące członka, jako też gwaran­cje majątkowe, będące równoważnikiem u-działów. Hodowca dostarczając świnie otrzymu­je kwit określający wagę sztuki oraz cenę według notowań giełdy mięsnej w dniu do­stawy. Kto bije świnie dla własnego użytku, jest obowiązany oddać odpadki bezpłatnie swo^ jej rzeźni spółdzielczej. Wszystkich rzeźni mających prawo eks­portu bekonów jest w Danii 88, z czego 66 spółdzielczych i 22 prywatnych. W sprawie zbytu materiału rzeźnego jest bardzo bliska współpraca między państwem z jednej, a spółdzielniami i producentami z drugiej strony. Państwo pomaga finansowo w budowie rzeźni, oraz w finansowaniu wy­płat za dostarczone sztuki, zapewniając rol­nikom pewne minimum możności produko­wania i sprzedawania świń po dobrych ce­nach, w granicach ustalonej ilości wywozu za granicę. Rolnik-producent obowiązany jest wyprodukować i dostarczyć określoną ilość sztuk, według pewnego pożądanego wzorca. Państwo — dysponując corocznie określoną ilością wywożonych bekonów, przydziela rolnikom karty produkcji, dające im prawo wyhodowania określonej, ilości sztuk. Obecnie państwo wydaje rocznie o-koło 4 milionów kart. W przydziale kart produkcji państwo kieruje się różnymi momentami. Brane jest przede wszystkim pod uwagę: czy gospodarz dostarczy przy­dzieloną ilość o przepisowej wartości, wy­wiązując się jednocześnie ze wszystkich po­stawionych warunków. Brane są jednak i momenty inne, a mianowicie: drobni rolni­cy dostają stosunkowo większy przydział na 1 hektar posiadanej ziemi, niż więksi. Tak samo bardziej popierane w przydziale kar są gospodarstwa wzorowo prowadzone, jako też obciążone finansowo wskutek reform i urządzeń rolnych, czy innych terenowych obowiązków o charakterze publicznym. Świnie hodowane na podstawie przy­działu kart są płacone w 100% notowań dnia, natomiast sztuki pozakontyngentowe, tj. produkowane poza przydziałem kart — są płacone w cenie 33% świń kontyngento­wych. Nastawienie gospodarstw rolnych duń­skich jest oparte na hodowli. Na inne dzia­ły rolnictwa zwraca się mniejszą uwagę. Zbóż ozimych i ziemniaków uprawia się sto­sunkowo niewiele. Sady spotyka się niewiel­kie, chyba dla własnego użytku. Kochają się za to Duńczycy w kwiatach, trawnikach, parkach. Jedziemy zwiedzać wieś duńską. Mało mamy czasu, więc trzeba to czynić spraw­nie, żeby w krótkim czasie zobaczyć jak naj­więcej. Dojeżdżamy do wsi Nórre-Herler, położonej o kilka kilometrów od HiPerod. Wpadamy niespodziewanie, bez zapowiedzi. Skręcamy do pierwszej-lepszej zagrody, wy­glądającej na oko gorzej od innych. Gospo­darz zwozi z pola jęczmień i owies, siedząc na furze pełnej zboża. Okazuje się, że jest to najprawdziwszy Polak, Jan Pęk. Miesz­ka w Danii od 25 lat, pochodzi spod Biłgo­raja, a żonę ma z krakowskiego. Przyjechał kiedyś do Danii na roboty i dorobił się tu go­spodarstwa. Posiada 9 nektarów ziemi, bu­dynki skromne, jak na stosunki duńskie, 2 konie i 4 krowy. Otrzymał na rok bieżący 9 kart produkcji świń z państwowego przy­działu. Gospodyni posiada 70 kur. Krowy dają około 80 litrów mleka dziennie. Go­spodarz ma jeszcze dług na gospodarstwie, który go gniecie i utrudnia egzystencję. Pęk jednak wierzy w powodzenie i możność wyj­ścia z trudności pieniężnych. Dzieci Pęków już, niestety, nie rozumieją po polsku. Skręcamy do pierwszego-lepszego gospo­darstwa nieco dalej. Właściciel nazywa się Chrystjansen. Posiada 26 hektarów ziemi, 11 krów, piękne i dostatnie budynki gospo­darskie, duży i ładny dom mieszkalny, kom­plet narzędzi rolniczych itp. Dom miesz­kalny liczy 5 pokoi, kuchnię i spiżarkę. Je-tien z pokoi stanowi biuro przyjęć, w którym urzęduje gospodarz. W pokoju stoi biurko, a na nim książki, kwitariusze, podręczne druki, materiały piśmienne i telefon. Gospo­darz utrzymuje 2 stałych parobków. Każdy z nich otrzymuje po 85 koron, czyli około 100 złotych polskich miesięcznie, utrzyma­nie i mieszkanie. Mieszkanie dla parobków mieści się w osobnym budynku, obok spich­rza i narzędzi rolniczych. Składa się z 2 pokoi średniej wielkości, porządnie wyma­lowanych i wyfroterowanych. Jak dla ka­walerów — trudno więcej wymagać. Parob­cy skończyli wiejski uniwersytet ludowy. Właściciel skończył szkołę ludową i uniwer­sytet ludowy. Należy, jako członek, do Związku Chłopskiego, rzeźni spółdzielczej i spółdzielni dla zakupu pasz.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”