Organizacja ruchu spółdzielczego w Polsce

Podstawową komórką organizacyjną ruchu spółdzielczego jest spółdzielnia, czyli zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym kapitale i składzie osobowym, ma­jące na celu podniesienie zarobku lub go­spodarstwa członków przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa. Spółdzielnia, oprócz zadań gospodarczych, może mieć na celu podniesienie poziomu kulturalnego swych członków. Mówiąc innymi słowami, spółdzielnia ma na celu zaspokojenie po­trzeb gospodarczych i kulturalnych osób do niej należących. Różnorodność potrzeb poszczególnych warstw ludności przyczyniła się do powsta­nia całego szeregu typów spółdzielni, z któ­rych każdy ma do spełnienia inne zadania. Klasyfikacja oficjalna, ustalona przez Radę Spółdzielczą, odróżnia 18 typów spółdzielni, a mianowicie spółdzielnie: spożywców; bu­dowlane i mdeszkanioiwo-budowlane; wspól­nego zaspakajania innych potrzeb; oszczę-dnościowo-pożyczkowe powszechne, rolni­cze, urzędnicze i pracownicze oraz inne; rol­ników: zakupu i zbytu ogólne, zakupu i zby­tu specjalne, mleczarskie, inne przetwórcze i pomocnicze; rzemieślników: wytwórcze i spółdzielnie pracy; przemysłowców, han­dlowe i różne. O przynależności spółdzielni do tego czy innego typu decyduje bądź przedmiot przedsiębiorstwa, bądź struktura zawodowa zrzeszonych członków. Typ zaś spółdzielni decyduje o możności należenia do tego czy innego związku rewizyjnego. Celem dokonywania rewizji, wymaganych przez ustawę, spółdzielnie zrzeszają się w związki rewizyjne. Związek — jest to więc wyższa komórka w organizacji ruchu spół­dzielczego. Poza przeprowadzaniem rewizji związki mają jeszcze na celu krzewienie i rozbudzanie ducha spółdzielczego, dosko« nalenie urządzeń i pracy należących doń Oto codzienny obrazek, jaki widzi się na drogach prowadzących do miast: niszczenie zdrowia, marnowanie czasu, a zarobek niewielki. spółdzielni oraz popieranie ich urządzeń handlowych. Zadania te osiągają związki: przez opiekę nad działalnością spółdzielni, przez udzielanie rad i wskazówek, nie­zbędnych do dobrego prowadzenia spół­dzielni, 3) przez kształcenie pracowników i członków władz spółdzielni, 4) przez pro­wadzenie bądź popieranie akcji spółdziel­czo - wychowawczej, wydawanie ksliążek i broszur oraz czasopism fachowych i popu­larnych itp. Obecnie w Polsce istnieje 5 związków re­wizyjnych polskich: Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, Związek Spółdzielni Spożywców „Społem", Związek Spółdzielni Wojskowych, Związek Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych R. P. oraz Wołyński Związek Spółdzielczy ,,Hurt"; jeden związek ukraiński, jeden ruski, dwa niemieckie oraz dwa żydowskie. Razem — 11 związków. Poszczególne związki mają różny zasięg działania: jedne działają na terenie całego kraju (związki polskie za wyjątkiem „Hur­tu" i związki żydowskie), inne ograniczają się do kilku województw (związki niemiec­kie i ruskie). Również i zakres działania związku ograniczony jest fachowością, tzn. że poszczególne związki mogą przyjmować tylko określone i oznaczone typy spółdziel­ni w poczet swych członków. O tym, jakie typy spółdzielni mogą należeć do związków, jak również nadanie prawa rewizji związko­wi przysługuje Ministrowi Skarbu. Aparatem równorzędnym organizacyjnie ze związkami są tzw. centrale gospodarcze, tworzone zazwyczaj na zasadach spółdziel­czych. Istnieją dwa typy central: pieniężne i towarowe, wśród których rozróżnia się ponadto centrale spożywcze, mleczarskie i rolniczo-handlowe. Centrale towarowe ma­ją za zadanie dostawę artykułów i towarów, potrzebnych dla spółdzielni, oraz zakup od spółdzielni wyprodukowanych lub nabytych przez nie towarów. Centrale pieniężne za­spakajają potrzeby spółdzielni w zakresie kredytów oraz są równocześnie zbiornicą wkładów oszczędnościowych. W Polsce jest kilkadziesiąt central. Nadrzędną instytucją nad spółdzielczo­ścią w Polsce jest Państwowa Rada Spół­dzielcza przy Ministerstwie Skarbu, złożona z osób, przedstawionych Ministrowi przez związki rewizyjne i izby rolnicze. Ponadto w skład Rady wchodzą delegaci 7 Mini­sterstw. Przewodniczącego Rady Spółdziel­czej wyznacza Minister Skarbu spośród urzędników tegoż Ministerstwa. Do kompe­tencji Rady należy: 1) przedstawianie Mini­strowi Skarbu opinii w sprawie udzielenia lub cofnięcia prawa rewizji związkowi rewi­zyjnemu, 2) rozpatrywanie projektów usta­wodawstwa spółdzielczego, 3) ustalanie wy­tycznych dla prac związków rewizyjnych itp. Do przewodniczącego Rady nale­ży nadzór nad działalnością związ­ków rewizyjnych, nadzór nad spółdzielniami ni ez wiązkowymi (wykonywania prawa rewizji), za­twierdzanie rewidentów, wreszcie utrzymywanie ogólnych wyka­zów, dotyczących ruchu spółdziel­czego dla celów statystycznych itp. Dla pełnej charakterystyki or­ganizacji spółdzielczości w Polsce należy wspomnieć o Międzynaro­dowym Związku Spółdzielczym z siedzibą w Londynie, którego dzia­łalność rozciąga się na 38 kra­jów. Związek ten ma na celu obronę interesów spółdzielczości oraz rozwój współpracy między­narodowej organizacyj spółdziel­czych. Do Międzynarodowego Związku Spółdzielczego należą u nas dwa związki polskie, zwią­zek ukraiński oraz jedna

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”