Nasz dwudziestoletni okres odyzskania niepodleglosci

Mija 20 lat od chwili odzyskania Niepod­ległości. Jest to długi okres czasu: obej­muje nieomal całe pokolenie. Dlatego zasta­nowić się należy, czego dokonaliśmy w cią­gu tego czasu w naszym życiu gospodarczym. Uważam za właściwe powtórzyć za arty­kułem poprzednim, że dwadzieścia lat temu kraj nasz był wyniszczony i wybiedzony. Działania wojenne zniszczyły liczne wsie, miasteczka i miasta. Rekwizycje okupantów zdziesiątkowały inwentarz żywy i zapasy. Liczne fabryki były bądź zniszczone, bądź urządzenia ich wywiezione w głąb Rosji lub Niemiec. Jeżeli chodzi o rolnictwo, to znaczny od­setek gruntów leżał odłogiem, gdzieniegdzie zdążyły powyrastać już spore zagajniki. Mówiąc o odbudowie naszego kraju pa­miętać również należy, że w tym dwudzie­stoletnim okresie nie zawsze był czas na odbudowę. Przecież przez pierwsze dwa lata niepodległości mieliśmy wojnę z Sowietami oraz liczne kłopoty plebiscytowe. Następne cztery lata (do 1924 r.) również nie były nor­malne: nie mieliśmy dobrego pieniądza, nie mogliśmy przeto właściwie rozbudowywać ani rolnictwa, ani też przemysłu. Były to czasy, kiedy za parę butów trzeba było płacić do 50 milionów marek, a żebrak nie chciał przyjąć banknotu tysiącmarkowego. Ceny skakały z godziny na godzinę. Oczywiście w tych wa­runkach wszelka kalkulacja i zdrowa gospo­darka była niemożliwa. Wziąwszy to wszystko pod uwagę otrzy­mamy, że odbudowa i rozbudowa Polski trwa ła nie 20, lecz tylko 14 lat. Ale i ten okres czasu należy skrócić o lata przypadające na najcięższy kryzys. A więc normalnie praco­wać i oszczędzać mogliśmy zaledwie przez 10 — 11 lat.. Pomimo jednak tak niesprzyjających wa­runków w ciągu 20 lat naszej niepodległość' zdziałaliśmy dużo. Dowodem tego jest cho­ciażby silny przyrost naturalny. Od roki 1919 do 1938 ludność w Polsce wzrosła o 8 milionów. Przeciętnie więc rocznie przyby­wało około 420 tysięcy mieszkańców. Jedna z ulic obecnej Gdyni. Na miejscu chatek ry­backich, stoją dzisiaj wspaniałe gmachy. Jest to tym bardziej znamienne, jeśli sic zważy, że w pierwszych latach ludność dużo Jeszcze kilka lat temu nawiedzały Podkarpacie oraz wiślańskie straszne wyrządzając ogromne s bytku i psując często rolę. niziny nad traty w do ucierpiała od rozmaitych chorób zakaźnych. Tyfus, czerwonka, szkarlatyna, ospa, dyfte­ryt, a nawet gruźlica czyniły duże spusto­szenia. Brak było lekarstw, szpitali i lekarzy. Jednak wszystkie te bolączki zwalczyliśmy. W ciągu ostatnich tylko 10 lat ilość łóżek w szpitalach wzrosła o 23%. W związku z przyrostem zaludnienia za­szła konieczność rozwinięcia budownictwa, zwłaszcza w miastach. A szło z tym szybko: gdy w roku 1933 wybudowano w miastach 56 tysięcy izb, to w roku 1936 już 77 tysięcy. W ślad za wzrostem zaludnienia przyszła konieczność zatroszczenia się o rozbudowę rolnictwa, które musiało wyżywić wszyst­kich obywateli kraju. Pod tym względem szybko się uporaliśmy. Znikły okopy, odło­gi, odbudowaliśmy budynki rolnicze1 i in­wentarz. Dzięki temu wzrosła produkcja zbo­ża. Porównywując tylko rok 1923 z rokiem 1936 otrzymamy, że produkcja ziarna zwięk­szyła się o 14 milionów kwintali. Już znacz­nie trudniej przyszło z powiększeniem pogło­wia inwentarza żywego Tym niemniej w la­tach 1929 — 1937 pogłowie bydła zwiększyło się o 1 i pół miliona sztuk, trzody chlewnej o 3 milj. szt., a owiec o % miliona sztuk. Po­prawiła się również i jakość inwentarza ży­wego: wzrosła wśród krów mleczność (jak to stwierdzają koła kontroli obór), a w zakre­sie trzody chlewnej coraz to więcej produ­kujemy sztuk bekonowych. Rozbudowaliśmy również i przemysł rolny. Zwłaszcza cukrow­nie mamy zupełnie nowoczesne, przemysł ziemniaczany jest nawet przebudowany, a ostatnio tworzymy duże, nowoczesne mleczar­nie spółdzielcze. Powiększenie pogłowia wpłynęło na lep­sze odżywianie ludności kraju: gdy w 1929 r. na 1 mieszkańca wypadało 18% kg mięsa, to w 1937 r. już 21% kg. Ten wzrost produkcji spowodowany zo­stał również dzięki energicznie przeprowa­dzonej reformie rolnej. Mianowicie w okresie omawianym rozparcelowano 2%, miliono ha ziemi, na których utworzono 220 tys. nowych gospodarstw i powiększono 480 tys. gospo­darstw niepełncrolnych. Scalono również 770 tys. gospodarstw posiadających aż 5 milio­nów ha. Serwituty zlikwidowano dla 270 tys. gospodarstw, wskutek czego otrzymali mało­rolni 600 tys. ha ziemi i 3,8 mil. zł. Powięk­szono również powierzchnię użytków rolnych przez osuszenie 450 tys. ha nieużytków, bądź gruntów podmokłych. Do tych prac zaliczyć można i zakładanie stawów rybnych. W tym zakresie osiągnięto dobre wyniki. Jednakże nadal w Polsce brakło ryb. Trzeba było za-krzątnąć się, by ten towar samemu wydo­bywać z głębin morskich. W tym ceiu roz­budowaliśmy flotę rybacką, która dzisiaj po­ławia ryby hen, pomiędzy Norwegią i Antflią. Jak wiadomo, Polska jest krajem o prze­ludnionym rolnictwie. Koniecznością przeto jest przerzucenie znacznego odsetka ludno­ści wiejskiej do innych zawodów, w pierw­szym rzędzie do przemysłu. W tym celu zostało rozbudowa­nych szereg istniejących fa­bryk, jak również zostały uru­chomione nowe zakłady prze­mysłowe. Dzięki temu w ciągu ostatnich 13 lat (obejmujących zatem i okres kryzysu) zwięk­szyło się zatrudnienie w prze­myśle z 675 tysięcy do 755 ty­sięcy robotników. W ślad za tym powiększył się odsetek ludności zamieszkałej w mia­stach z 24% do 27%. Podkreślić należy, że do niedawna zakłady przemysło­we rozmieszczone były nie­właściwie: najwięcej ich było w pobliżu zachodniej granicy Państwa. Połączone to było z dużymi niedogodnościami na wypadek wojny oraz odbijało się na dochodowości rolnictwa w centralnych okręgach Pań­ t stwa. Z tych też względów powstały nowe ośrodki przemysłowe na terenie Centr. Okręgu Przemysłowego. Tam, gdzie jeszcze niedawno były wybiedzone wioski, teraz jak grzyby po deszczu powstają fabryki, miasta, i zwiększa się ogólny dobrobyt. Rozbudowa­liśmy pięknie przemysł nawozów sztucznych i wytwórnie maszyn rolniczych. Obecnie pro­dukujemy nawozy azotowe nawet na wywóz. Podobnie i maszyny rolnicze wywozimy na­wet do krajów zamorskich. W ostatnich czasach zwróciliśmy dużą uwagę na rozbudowę naszych rzemiosł. Jest to tym bardziej ważne, jeśli się zważy, że du­ży odsetek ludności wiejskiej będzie musiał przejść do innych zawodów, a przede wszyst­kim do rzemiosła. Jeszcze wielu z nas sądzi, że Polska nie odgrywa większej roli w ogólnoświatowej gospodarce. W rzeczywistości jednak jest inaczej. kach. Zamiast ziarna, trzeba Na przykład wydobycie węgla kamienne­go w Polsce stanowi 4% wydobycia świato­wego. Jeszcze większy odsetek stanowi pro­dukcja cynku, bo 6,5 % , produkcja żyta — 14%, a ziemniaków nawet — 15% produk­cji światowej. Tak wysoka produkcja pozwa­la nam utrzymać eksport na względnie wy­sokim poziomie. Wywóz od nas jest duży tak pod względem produktów Tolnych, jak i prze­mysłowych. W zaraniu niepodległości nasz handel uzależniony był od najbliższych sąsia­dów. Handlowaliśmy głównie z Niemcami, Austrią, Czechosłowacją, Węgrami i Ru­munią. Jeszcze w roku 1928 kraje te odbierały % naszego wywozu. By­ło to może wygodne, ale narażało nas na duże straty. Kraje te bowitem nie są najbogatsze, zadawalniały się przeto produktami nie najlepszej jakości. Nabywały u nas co prawda dużo, lecz za towar często lichy płaciły również marnie. Pod wpły­wem szeregu trudności (zer­wania umów handlowych, kryzysu) trzeba było nasz eksport przerzucić na inne kraje: Zachodnio - Europej­skie oraz zamorskie. Nie by­ło to jednak łatwe. Eksport trzody chlewnej żywej trze­ba było zastąpić wywozem było wywozić mąkę. Gdy dawniej moż­liwy był wywóz jaj brudnych, nieświe­żych i małych, teraz trzeba wywozić to­war przebrany i posortowany, czyli standa­ryzowany. Duży ten wysiłek spadł na całe społeczeństwo. Trzeba było podciągnąć ja­kościowo produkcję, stworzyć nową lub roz­budować istniejące gałęzie przetwórstwa, na­stawić odpowiednio aparat handlowy itd. Dzi­siaj wysiłki te sowicie się opłacają. W zakre­sie całego szeregu artykułów — Polska zaj­muje poczesne miejsce. Na przykład dostar­czamy 41 % ilości żyta znajdującego się w handlu międzynarodowym, następnie — 11% jęczmienia, 5% bekonów, 7% jaj i 8% wę­gla kamiennego. Na rozwój naszego eksportu, jak również na airegulowanie handlu rolniczego na rynku wewnętrznym duży wpływ wywiera spół­dzielczość rolniczo-handlowa. Bezwzględnie spółdzielnie te ułatwiają przeprowadzanie standaryzacji płodów rolnych, jak również przyczyniają się do zmniejszenia kosztów handlowych, a tym samym do utrzymania cen na stosunkowo lepszym poziomie. Tam bo­wiem, gdzie brak jest tych spółdzielni, ceny płodów rolnych są niższe, niż w innych oko­licach kraju. Wywóz uzależniony jest od rozbudowy środków komunikacji, a więc: dróg kołowych kolei żelaznych i floty handlowej. Na drogi bite i zwykłe w ciągu ostatnich 10 lat wydaliśmy 1,2 miliarda złotych, nie li­cząc świadczeń w naturze, tzn. szarwarku. Statek szkolny „Iskra", na którym uczniowie szkoły morskiej odbywają dalekie podróże (rejsy), zaprawiając się do ciężkiej i trudnej służby marynarza. Rybacy polscy posiadają dzisiaj duże łodzie motorowe (kutry), którymi wyjeżdżają na dalekie połowy. Są to łącznie wydatki z budżetu Państwa, jak i samorządów. Dzięki rozbudowie dróg mo­gliśmy powiększyć ilość samochodów, a zwła­szcza autobusów, co jest niezmiernie ważne dla wsi nie posiadających linii kolejowych. Ze zrozumiałych względów największy wysiłek skierowany został na odbudowę i roz budowę kolei żelaznych. Wybudowaliśmy 2.100 km. nowych linii kolejowych, osiągając wraz z dawnymi przeszło 20 tys. km; zaopa­trzyliśmy się w nowoczesne parowozy, wa­gony, odbudowaliśmy mosty i stacje kolejo­we. Obecnie, zdaniem cudzoziemców, nasza armia oraz koleje są najlepszym świadec­twem naszych zdolności organizacyjnych. W zaraniu niepodległości nieomal cały nasz handel zagraniczny dokonywany był przez suchą granicę, a więc dro­gą lądową. Musieliśmy korzystać z pośrednictwa firm handlowych zagranicznych, które kontrolowa­ły nasz handel, a niejednokrotnie wyzyskiwały polskiego dostawcę. Trzeba było przeto rozbudować również własny aparat handlowy eksportowy. W tym celu na pustym wy­brzeżu morskim zaczęło powsta­wać miasto, port, ośrodek prze­mysłowy i handlowy — Gdynia. Wysiłek ten prawdopodobnie kosztował nas miliard, albo mo­że i więcej złotych, ale sowicie się opłacił. Dzisiaj możemy han­dlować z całym światem bez ob­cego, a kosztownego pośredni­ctwa. Na tym zyskał kupiec, rolnik i przemysłowiec. Obecnie % naszego wywozu i przywozu załatwiamy drogą morską, a tylko Vś drogą lądową. W miarę rozbudowy Gdyni po­większyliśmy flotę handlową. Dzi­siaj posiadamy sporą ilość statków, dzięki czemu znajdują duże zarobki marynarze, robotnicy portowi oraz firmy handlowe. Obecnie zaś pow­staje nowa gałęź produkcji - - budo­wa własna okrętów, która zatrud­niać będzie wysoką cyfrę wykwali­fikowanych robotników. Jednak bodaj że największą zdo­byczą naszą na polu gospodarczym jest utrzymanie pieniądza na właści­wym poziomie. Nasz złoty pozwala nam spokojnie, z kalkulacją praco­wać, produkować i oszczędzać. W wielu krajach, nawet bogatych i dob­rze zagospodarowanych, pieniądz zachwiał się, narażając swoich obywateli na straty. Wyraża się to najlepiej w sumach wkła­dów pieniężnych w instytucjach kredytowych. Wkłady te w okresie kryzysu nie skurczy­ły się, lecz wprost przeciwnie, wzrosły z 2,7 miliardów złotych w roku 1928 do 3,9 miliardów w roku 1937; natomiast wkłady na książeczki oszczędnościowe wzrosły w tym­że samym okresie z 447 mil. do 1.517 mil. To wszystko, co zostało wyżej powie­dziane, dowodzi, że chociaż otrzymaliśmy spuściznę nie bogatą, nadszarpniętą w każ­dej dziedzinie, to jednak prędko i jedynie własnym wysiłkiem potrafiliśmy się wcale dobrze zagospodarować.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”