Pasza odpowiednio ułożona, tj. utłoczona w dole, po pewnym czasie kwaśnieje. Zupeł­nie tak samo jak mleko. Otóż tu i tam kwaś­nienie, czyli zakiszanie powodują te same drobne żyjątka, — bakterie, nazywane bak­teriami fermentacji mlekowej (bo najwcześ­niej wykryto je w mleku). Czerpią one całą swą siłę i zdolność życiową z cukru, zamie­niając go na kwas mlekowy. Mleko ze słod­kiego staje się kwaśne dlatego, że cukier, którego w mleku jest sporo (około 4.5%), zamienia się na kwas mlekowy. Bakterie te mają jeszcze jedną właści­wość, a mianowicie najlepiej rozmnażają się i rozwijają w warunkach, kiedy powietrze zupełnie nie ma dostępu. Te dwa warunki życia bakteryj trzeba poznać, by umieć je im stworzyć przy zaki­szaniu paszy. Bo musimy wiedzieć, że oprócz bakteryj mlekowych wystąpią jeszcze inne bakterie, jak np. octowe, gnilne (powodują­ce gnicie) itd. Między tymi różnymi rodzaja­mi bakteryj wywiąże się w zakiszonej paszy śmiertelna walka. Zwyciężą te, które będą miały najlepsze warunki dla swego rozwoju. Jeżeli pasza będzie luźno ułożona, a więc kiedy powietrze będzie miało dostęp — naj­lepiej rozwiną się bakterie octowe i gnilne. Wówczas kiszonka zacznie gnić, wydając zapach. Taka kiszonka jest dla zwierząt szkodliwa. Dużo cukru w paszy i ścisłe udeptanie jej, a więc kiedy powietrze nie ma dostępu, stwarza najlepsze warunki dla rozwoju bak­terii mlekowych. Wytworzą one wówczas kwas mlekowy, dzięki któremu wszystkie in­ne bakterie poginą. W tych warunkach zaki-szona masa może leżeć nawet parę lat. Kwas mlekowy działa w tym wypadku podobnie, jak np. sól przy soleniu mięsa. Po­za tym nadaje on kiszonce przyjemny zapach i smak i dobrze wpływa na mleczność. Warto dla własnej nauki, jak również dla dania we wsi przykładu, zabrać się zespo­łem całym do przyrządzenia kiszonki. Sło­necznik, koński ząb, liście buraków oraz in­ne rośliny pastewne przez wszystkich do­starczone zakisić v/ jednym dole, a później podzielić się gotową kiszonką. Należy wybrać kawałek ziemi nieprze­puszczalnej, wykopać w tym miejscu okrągły dół o średnicy 1,5 — 3 m, zależnie od tego ile mamy paszy, tak głęboki, by nie podeszła woda zaskórna. Ściany dołu muszą być gład­kie i pionowe. Na dno dołu sypie się 20 cm warstwę plew, a ściany otacza cienką war­stwą prostej słomy. Jeśli do zakiszenia bierzemy liście bura­czane (muszą być nie zapiaszczone i trochę przewiednięte), to układamy je w dole war­stwami grubości 30—40 cm i silnie udeptu­jemy. Dobrze jest każdą warstwę spryskać zakwaszonym mlekiem, zmieszanym pół na pół z wodą, a to dla wprowadzenia bakteryj mlekowych. Przy zakiszaniu pasz posiadają­cych mało cukru, jak np. koniczyna, serade­la itd., należy spryskać każdą warstwą me­lasą lub cukrem pastewnym (rozpuścić pół na pół v/ gorącej wcdzie cukier oraz melasę). W braku tego posypać śrutą żytnią. Cukru, melasy lub śruty bierze się 1—2 kg na 100 kg paszy. Przy zakiszaniu końskiego zębu, słonecz­nika lub innych roślin o łodygach sztywnych, trzeba je pociąć na sieczkę, bo inaczej nie dadzą się udeptać, i tak samo układać war­stwami. Zakiszając kilka roślin, należy ukła­dać je warstwami, albo razem pociąć w siecz­karni, dobierając rośliny łatwo się zakisza­jące, np. koński ząb z rośliną trudno ulega­jącą zakiszaniu, a więc wyką, peluszką. Stos kiszonkowy winien być ułożony na 1.5—3 m wysoko, licząc od dna dołu. Im jest wyższy, tym lepiej się uciśnie. Ściany stosu nad ziemią należy gładko obciąć, otoczyć cienką warstwą słomy i ob­rzucić ziemią. Na wierzch daje się 5-centy­metrową warstwę plew, na nią 30-centyme-tową warstwę gliny i 60-^-70-centymetrową warstwę ziemi. Najłatwiej zakisza się koński ząb, sło­necznik i liście buraczane, najlepiej więc od nich naukę zaczynać. Obszerniejszy opis za-kiszania pasz znajdą Czytelnicy w podręcz­nikach mówiących o żywieniu zwierząt. Parę uwag dla królikarzy Maurycy Trybulski J es lem najpewniejszy, że żaden z uczniów PR, który wziął sobie za temat pracy wy­chów królików, dziś tego nie żałuje, bo zapo­znał się z ciekawym działem produkcji. Większość też Peerowców dział ten polubiło i poprowadzą go nadal z przyjemnością. Niech bowiem mówią co chcą, a przecież królikar-stwo poprowadzone porządnie staje się gałę­zią pożyteczną w gospodarstwie. Niemcy to już dawno zrozumieli. Kto miał możność zwiedzić tamtejsze strony, niezawodnie zet­knął się z planową pracą w tej dziedzinie. Zasoby mięsne, jakie może dać dobrze zor­ganizowane królikarstwo, mogą przydać się doskonale w "razie jakiej zawieruchy wojen­nej, bo króliki łatwiej przetrzymać w naj­trudniejszych okolicznościach, niż bydło. To też trzeba uczyć się chować króliki, bo i ten dział może odegrać należycie swą rolę zwięk­szając zapasy pożywienia, co posiada swe znaczenie w obronności kraju. Konkursy królikarskie mają na celu za­poznanie uczniów PR z wychowem królików rasowych. Obecnie nadchodzi pora, kiedy należy się zastanowić, jak dalej postępować z królikami po zakończeniu konkursów. Wy­chów królików w lecie nie był zbyt trudny ani też kosztowny, bo głównie spasało się różne zielsko. A króliki właściwie opłaci się chować wówczas, gdy przez lato i jesień ży­wi się je zielskiem, wszelkimi odpadkami z ogrodu oraz ze stołu. Teraz za to trzeba się zatroszczyć o to, czym będziemy karmić kró­liki zimową porą. Gdy śnieg pokryje zie­mię — zielska zabraknie i trzeba będzie się­gać do stodoły po karmę i ściółkę, bo i o ściółce zimą trzeba myśleć. Z tego więc mo­żemy już dziś wywnioskować, że nie ma co oglądać się na ojcowską stodołę, a raczej na­leży pomyśleć o poczynieniu własnych zapa­sów karmy. Przy dobrych chęciach nie spra­wi to znów tak wielkich kłopotów. Wychodząc z tego> założenia, że podsta­wą zimowego żywienia królików jest siano, trzeba przygotować tę karmę póki pogoda sprzyja. W tym celu radzę urządzić z okrą­glaków kozły do suszenia siana, bo bez tej pomocy siana się nie nasuszy. Do wysuszenia również nadają się wszelkie zielska, chwa­sty, gałązki z drzew itp. Trzeba też nasu-szyć piołunu, mięty, rumianku, bo rośli­ny te dodane dla smaku do siana stanowią dla królików duże urozmaicenie jadła. Kró­liki lubią również łubin, można więc nasu-szyć trochę i tej rośliny. Kukurydza oraz słonecznik jest wartościową paszą dla kró­lików zimową porą. Prawdę mówiąc, to uczestnicy konkur­sów wychowu królików oraz drobiu powinni w szczególności interesować się produkowa­niem roślin pastewnych. Dobre wyniki daje również uprawa bulwy. Roślina ta daje po­żądany cień, duże liście, które można obry­wać od dołu i zadawać królikom, a nadto podziemne kłącze nadają się doskonale dla królików zimową porą, gdy na ogół odczuwa się duży brak paszy soczystej. Trzeba również pomyśleć o ściółce dla królików w zimie. Co prawda, to w tym ro­ku co jak co, ale słoma obrodziła nieźle, więc zbyt wielkiej troski o słomę nie będzie. Nie­mniej jednak prócz słomy i siana warto na­gromadzić zapas suchych liści. Będzie to do­datek do1 ściółki bardzo pożądany, bowiem króliki dla urozmaicenia sobie pożywienia je­dzą trochę liści, co dla zdrowia posiada wpływ korzystny. Nie można jednak trakto­wać suchych liści jako karmy. Oczywiście z głodu będą króliki jeść i suche liście, i to nawet w większych ilościach, jednak nad­miar tej karmy powoduje zatwardzenie, a ko­rzyści nie daje. Trzeba również pamiętać, że liście źle wysuszone z łatwością pleśnieją i wówczas są bardzo szkodliwe, powodują chorobę, a nawet śmierć zwierzęcia. Królik syty oczywiście liści takich jeść nie będzie, ale głodny, zwłaszcza że zimową porą pod­czas mrozów organizm wymaga więcej paszy, z musu weźmie się za taką karmę. Wszelkie sitowia, trzciny, tataraki, dobrze wysuszone, mogą być również użyte jako ściółka dla królików. Ostanio mówi się coraz częściej o kiszon­kach. Otóż trzeba pamiętać, że kiszonki w hodowli królików zimową porą stanowią pożądaną paszę soczystą. Rzecz oczywista, że zapas kiszonki dla królików bywa nie­wielki. Wystarczy zakisić nać z ogrodowiz-ny oraz inne zielsko w beczce w ten sam sposób, jak się kwasi kapustę. Jak widzimy więc, hodowca królików po­winien zastanowić się nad tym, czy posiada dość karmy dla królików na zimę, ile i jakiej, by królik nie cierpiał głodu i miał paszę uroz­maiconą. Obecnie zbliża się okres pokazów, nie będę się jednak rozpisywał jak należy przy­gotować króliki na pokaz, gdyż o tym napi­sałem szczegółowo w broszurce ,,W y c h ó w k r ó 1 i k ó w", którą każdy konkursista wi­nien posiadać. Przy tej okazji chodzi mi tyl­ko o podkreślenie konieczności prowadzenia dalej rozpoczętej pracy z korzyścią dla sie­bie i kraju. Trzeba jednak starać się utrzy­mać jedną rasę królików, jak to było w kon­kursie, gdyż łatwiej wówczas o zbyt. Ostat­nio organizacje eksportowe znowu rozpoczy­nają skup królików celem eksportu (wywo­zu) za granicę, gdzie chętnie zakupują mięso królicze. Wszelkie więc zbyteczne sztuki, o ile nie będą wyzyskane we własnym gospo­darstwie, mogą być korzystnie spieniężone. Zapewne zachęci to niejednego do powięk­szenia w przyszłości swcji hodowli. Obecnie trzeba rozważyć, które sztuki należy usunąć, oraz co dokupić, aby hodowla miała widoki powodzenia. Zawsze prędzej może rozwinąć hodowlę ten, który ma kilka samic, niż ten co ma jedną. Ale i ten ostatni na rok przy­szły dochować się może kilkunastu sztuk po­tomstwa od niej, a to również coś znaczy. Byle zacząć, a cierpliwa, systematyczna pra­ca da niezawodnie wcześniej czy później do­bre wyniki.