Historia powstania szkół rolniczych

Zanim, zaczniemy mówić o szkołach rolni­czych, powinniśmy sobie zdać sprawę z tego, że są to zasadniczo szkoły zawodowe. Jeżeli zaś sięgniemy do historii szkolnictwa, to się przekonamy, że szkoły zawodowe nie są w świecie instytucją zbyt dawną. Zaczęto je bowiem zakładać dopiero po r. 1750. A szkoły rolnicze powstają dopiero po r. 1800. Podczas gdy szkoły w ogóle istniały już — jak wiadomo — w odległej starożytności. Gdy więc uświadomimy sobie, że szkoły zawodowe w ogóle, a rolnicze w szczególności powstały tak późno, nasuwa się nam pytanie: dlaczego do owych czasów ludzie mogli się obywać bez szkół zawodowych (a więc i rol­niczych), a później okazały się one potrzebne? Otóż dawniej wytwarzanie żywności i w ogóle rzeczy potrzebnych ludziom odbywało się sposobami pierwotnymi, które jeden czło­wiek mógł poznawać od drugiego. Tak było w rolnictwie, a podobnie (choć trudniej) w rzemiośle. Istniały wówczas tajemnice zawo­dowe przy wyrabianiu rzeczy specjalnych, ale były niezbyt liczne. Więc tylko te tajemnice trzeba było zdobywać zaufaniem, pieniędzmi, odrobkiem lub wreszcie podpatrzeć lub wy­kraść. O uczeniu drogą szkolną nie było my­śli. Nawet ci, co budowali ogromne i piękne świątynie, kanały, fortece, odlewali dzwony i działa, nawet ci uczyli się przeważnie drogą praktyki od innych. Niekiedy długie lata wę­drowali od jednego mistrza do drugiego, a co najwyżej niektóry z nich miał drobne ilości (do tego celu) wiedzy ogólnej, np. wyższych rachunków, ze szkoły. Przyczyn powstawania szkół zawodowych były trzy: 1) wynalazki w dziedzinie fizyki i chemii, 2) szerzenie się nakładowego wytwa­rzania i 3) wzrost szacunku dla zajęć tech­nicznych i rzemieślniczych. Oczywiście, gdy były wynalazki i skoro posiadano kapitały na ich zastosowanie, to znajdowali się i tacy lu­dzie, którzy chcieli z tego korzystać dla swej lub cudzej wygody. Stąd już krok tylko do za­kładania szkół specjalnych, by można było w jednym miejscu, dobrze i prędko nauczyć się tych pożytecznych nowości. Pierwsze szkoły zawodowe powstały w drugiej połowie XVIII wieku we Francji, skąd idea ta przeszła następnie do państw sąsied­nich. Pod koniec tegoż wieku zakładano je już i w Polsce (przedrozbiorowej). Rozkwit szkół zawodowych przypadł jednak za gra­nicą dopiero na drugą połowę wieku XIX; u nas zaś — na wiek obecny. Rozwój ten trwa do dziś, a u nas zwłaszcza w ostatnich latach wzmógł się dość mocno. Pierwsza szkoła rolnicza została utworzo­na w Niemczech w r. 1806 przez Albrechta Thaera w Meglinie; u nas pierwsza w Mary-moncie pod Warszawą w r. 1820 Bogu­miła Flatta. Niebawem za „wyższymi" szkołami rolni­czymi otwierano „szkoły wiejskie", albo niż­sze rolnicze, przeznaczone jakoby dla podnie­sienia gospodarstw włościańskich i wykształ­cenia oficjalistów folwarcznych, ale właściwie tylko tych ostatnich. Pierwsza taka szkoła u nas było uruchomiona w r. 1824 w tymże Marymoncie, a więc na czterdzieści lat przed uwłaszczeniem w Królestwie. Wykształcony administrator czy rządca potrzebował wy­kształconego pomocnika, i nic więcej. Zresztą przewidywano tam kształcenie karbowych, gorzelanych itp. Podobne szkoły były bardzo nieliczne, gdyż urządzenie ich i prowadzenie było kosztowne (szkoły zawodowe są zawsze kosztowne), a popyt na kandydatów z nich nie był wielki. Szkoły rolnicze niższe, prze­znaczone dla drobnych gospodarzy, zaczęły się u nas rozwijać naprawdę dopiero w bieżą­cym wieku. Średnie szkoły rolnicze wyłoniły się około r. 1870 w Prusach z lepiej prowadzonych niż­szych. Kształciły głównie rządców i podob­nych pracowników folwarcznych, choć sporo wychowanków szło do innych zajęć, często dalekich od rolnictwa. Zresztą szereg krajów (np. Dania) długie lata obywał się bez podob­nych szkół. Dla zakończenia tego pobieżnego szkicu o szkolnictwie rolniczym należy jeszcze wspomnieć o dokształcaniu rolniczym po szkole powszechnej oraz o uniwersytetach ludowych na wsi. Zawodowe dokształcanie w wieku lat 14 — 18, tj. między ukończeniem szkoły po­wszechnej, a wejściem do zajęć zawodowych, rozwinęło się głównie w Niemczech w drugiej połowie XIX w. Na ziemiach polskich istniało jedynie w Poznańskim, ale podczas wojny zamarło. Obecnie obowiązuje ono w Polsce, jako dodatkowe, przy terminowaniu we wszel­kich zawodach, wyjąwszy rolnictwo, gdzie też jest przewidziane, ale dotąd nie zostało wpro­wadzone. Uniwersytety ludowe zostały wytworzone w drugiej połowie w. XIX w Danii, skąd roz­winęły się na kraje sąsiednie. Dawniej ura­biały one niemal wyłącznie człowieka-obywatela. W ostatnich dziesięcioleciach doda­wano tam też trochę i nauki rolniczej.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”