Gospodarstwo stawowe i jego zakładanie

Ziemia u nas jest już od wieków względnie wyzyskiwana i zagospodarowana, nato­miast woda nie jest ani zagospodarowana, ani należycie wyzyskiwana. W historii ludzkiej istnieją dwie epoki za­spakajania potrzeb wyżywienia. W pierwszej nie ma gospodarstwa, a praca człowieka ogra­nicza się do przywłaszczania «obie gotowych płodów przyrody. Polowanie, rybołówstwo dostarcza pożywienia, ale nie przyczynia się do jego wytwarzania. Od chwili gdy czło­wiek rozpoczął produkcję wytwórczą, gdy oswoił zwierzę i hoduje jego potomstwo, za­rybił wody, od tej chwili rozpoczyna się go­spodarstwo. Dlatego zarybianie wód i hodo­wlę ryb w stawach nazywamy gospodarstwem stawowym, W Polsce od czasów króla Kazimierza Wielkiego rozwija się rybołówstwo i są za­kładane tzw. rybniki. Zakładały je przede wszystkim zakony w swoich dobrach duchow­nych. Liczne posty, ściśle zachowywane, uczy­niły ryby pokarmem bardzo pożądanym, we wszystkich więc dobrach duchownych roz­mnażano i hodowano ryby w stawach. Do naj­starszych rybników w Polsce zaliczają stawy w byłym Księstwie �owickim, w majątku państwowym Zatory, które dawniej należały do prymasów (biskupów Rzeczypospolitej). Liczą one podobno 700 lat istnienia. Są świa­dectwa historyczne, że pod panowaniem Ja­giellonów w XV i XVI wieku hodowla ryb w stawach rozwinęła się wspaniale i była bar­dzo rozpowszechniona. Późniejsze wojny ko­zackie i szwedzkie zniszczyły ten dorobek. Z tych dokumentów dowiadujemy się rów­nież o ówczesnych cenach ryb. I tak: za kopę karpi trzyletnich płacono od 2 zł 16 gr do 3 zł 6 gr. Ryby takie zwano piątnikami, bo spożywano je w piątek jako w dzień postu Upłynęło od tego czasu b. wiele lat zu­pełnego zastoju w rybactwie. Dopiero w po­łowie XIX wieku zaczynają się odradzać słynne polskie gospodarstwa stawowe, ongiś rybnikami zwane. Obecnie w Polsce posiadamy przeszło 55.000 ha sztucznych stawów, w których ho­dowane są karpie. Została wyprodukowana polska rasa karpia zwana królewskim lustrze-niem, szeroko znana poza granicami naszego Państwa ze swych zalet hodowlanych. Mimo to w Polsce spożycie ryb jest bardzo małe w porównaniu z innymi krajami Europy. Naj­więcej spożywamy śledzi, zaś krajowych słodkowodnych ryb, pochodzących z naszych rzek i stawów, prawie się na wsi nie jada W Anglii spożycie na jednego człowieka wy­nosi rocznie 17 kg, a w Polsce zaledwie oko­ło % kg. Należy wiedzieć, że mięso ryb jest bardzo .zdrowe, pożywne i przewyższa swoją jakością i posilnością wiele innych mięs, jak np. wieprzowinę, wołowinę. Tłusta wieprzo­wina posiada 14,50 procentów białka, karp zaś nie karmiony 18,96. Mięsa inne znacznie ustępują pod każdym względem mięsu kar­pia. Poza tym mięso ryb jest łatwo strawne i o wiele zdrowsze od mięsa zwierząt ciepło-krwistych. Polska, mimo znikomej konsumcji ryb rok rocznie przywozi znaczne ich ilości z zagra­nicy, a więc: z Estonii — szczupaki i sanda­cze; z Węgier i Rumunii — karpie, z Prus Wschodnich — leszcze. Produkcja krajowa nie wystarcza dla zaspokojenia naszego, na­wet tak małego spożycia. Zwiększenie produkcji oraz spożycie ryb to droga do zahamowania przywozu ryb z za­granicy, a tym samym do poprawy gospodar­czej kraju. Ktoś kiedyś nazwał nieużytki wiejskie marnotrawstwem biedaków i miał zupełną rację. Ja ze swej strony muszę dodać, że nie­użytki podmokłe, nadające się na budowę stawów, tj. pod zarybienie, są nie tylko mar­notrawstwem, ale pozostawianie ich w takim stanie jest okradaniem samych siebie z tych dobrodziejstw, jakie daje nam hodowla ryb. Gospodarstwo stawowe przy racjonalnej ho­dowli może dać dochody tak duże, jak rzad­ko która gałęź rolnictwa. Wydatki związane z prowadzeniem gospo­darstwa rybnego są bardzo nieznaczne, bo­wiem przeważnie ograniczają się do zakupu na wiosnę ryb obsadowych, które przeciętnie wynoszą od 30 do 50 zł na zarybienie morgo­wego stawu narybkiem lub kroczkami karpia. Staw o żyznej wodzie może w ciągu roku dać ± 200 do 300 kg przyrostu karpia, tj. przynieść dochodu od 300 do 450 zł, a przy stosowaniu dokarmiania ryb można przyrost podwoić, a nawet potroić. Stawy wiejskie mo­gą również mieć inne b. ważne znaczenie. Mianowicie podczas pożarów służyć mogą ja­ko zbiorniki wody potrzebnej do gaszenia ognia. Pod zarybienie w pierwszym rzędzie na­dają się wiejskie sadzawki, polne jeziorka, doły potorfowe i inne już istniejące zbior­niki wody. Oprócz tych nieużytków pod bu­dowę stawu nadaje się każdy teren, który można zalać wodą, czyli nawodnić. Dla na­wodnienia stawu może służyć woda z rzeki, strumienia lub woda tzw. wgłębna w postaci występujących źródeł. Na terenie zalanym wodą pożądana jest średnia głębokość wody w tzw. stawie karpiowym, wynosząca od 0,5 m do 1 metra. Przy takiej głębokości karpie dobrze rosną i staw szybko nie zarasta. Na ogół trzeba przyjąć, że czym jest lep­szy i żyźniejszy teren, tym lepsze są przy­rosty ryb i tym większy dochód daje staw; Pod tym względem najlepsze są stawy do których trafiają ścieki z gnojówek i pół uprawnych oraz wody małych rzeczek i stru­mieni. Do zakładania stawów nadają się wszyst­kie wody znajdujące się na powierzchni zie­mi, czyli wody powierzchniowe, niezależnie od ich pochodzenia oraz wody tzw. wgłębne, jednakże pod warunkiem, że wolne są od składników trujących lub od ścieków z fa­bryk, produktów gnicia i nadmiernej ilości żelaza (tzw. rudawki) itd. Jeżeli chodzi o pewność wody, to najwię­cej pewne są wody stale płynące z nigdy niè wysychających rzek i strumieni. Jednak gdy są warunki do budowy stawów opartych na innej wodzie, np. na opadowej lub wgłębnej, staw może być również tam wybudowany. * Przy ocenie terenu należy wziąć pod uwagę ilość wody, jak również możliwość wy­konania robót tanim kosztem. W tym wypad­ku najlepiej zwrócić się o poradę do War­szawskiej Izby Rolniczej. Jeżeli dopływ do stawu nie jest stały, wówczas głębokość jego powinna być więk­sza od podanych norm, gdyż głębsza war­stwa wody dłużej chroni staw od wyschnię­cia. Szczególnie jest to ważne w tym wypad-ku, gdy staw zasila woda opadowa (deszczo­wa, z roztopów). Najmniejsze dopuszczalne wymiary sta­wu hodowlanego nie powinny przekraczać 1.000 m2 powierzchni wody. Istnieją stawy o mniejszej powierzchni, ale korzyść z takich stawów jest znikoma. Do kopania stawu (sadzawki) należy kać się tylko w ostateczności, gdy w inny sposób nie można zbudować stawu. Za racjo­nalny i lepszy sposób budowy stawów trzeba uważać utworzenie ich przez budowę grobli i piętrzenie wody, o czym będzie mowa w na­stępnych numerach.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”