Średnie szkoły rolnicze

Dążenie do zakładania szkół rolniczych o poziomie średnim wystąpiło stosunko­wo późno, mianowicie około 1870 roku. Jąk wiemy, najpierw uznano potrzebę szkół wyż­szych, głównie dla rządzenia sprawami rolni­czymi, a dalej dla prowadzenia majątków; następnie przyszła kolej na szkoły niższe, z początku dla wykształcenia rządców, a póź­niej i drobnych gospodarzy. Zresztą tak zwa­ne szkoły rolnicze wyższe przez długie lata miały naprawdę poziom średni i dopiero kie­dy zaczęto wymagać przy przyjmowaniu do nich świadectwa z ukończenia gimnazjum — wyłoniły się ostatecznie średnie szkoły rol­nicze. Początkowo średnie szkoły rolnicze pow­stawały przede wszystkim przez podniesie­nie poziomu wybijających się szkół niższych. Później zakładano już umyślne średnie. Szko­ły tego typu rozwijały się głównie w Niem­czech i Austrii; w innych zaś krajach odby­wało się to o wiele słabiej, a w niektórych, np. skandynawskich (Szwecja, Norwegia i Dania), do wojny szkoły te nie znajdowa­ły uznania. Na ziemiach polskich pierwsza szkoła rol­nicza średnia powstała w Czernichowie pod Krakowem w 1881 roku. Powstała ona z prze­mianowania istniejącej tam od 1860 roku niż­szej szkoły rolniczej (przeznaczonej dla rząd­ców) na średnią. W Warszawie był od 1903 roku kurs rolniczy przy średniej szkole han­dlowej im. E. Rontalera, zamknięty po woj­nie (1921/22 r.) Nie był on jednak typowym i nie miał zresztą większego znaczenia. Już w odnowionej Polsce przekształcono w 1919 roku drugą niższą szkołę rolniczą (z 18961 na średnią, mianowicie w Sobieszynie pod Garwolinem (istniała do 1933 r.). Następnie w 1921 roku otwarto średnią szkołę rolniczą w Białokrynicy pod Krzemieńcem (na gru­zach podobnej rosyjskiej), a później już z gruntu tworzono nowe szkoły: w Bojanowie pod Rawiczem 1922 r., w Żyrowicaeh pod Słonimem 1923 r., w Bydgoszczy 1924 r. i w Dębowej �ące pod Wąbrzeźnem 1925 roku (później przeniesiono ją do Grudziądza). Powodzenie tych szkół za czasów pol­skich było tak wielkie, że myślano nawet o założeniu średniej szkoły rolniczej w każ­dym województwie. Nie urzeczywistniono te­go jednak, gdyż zabrakło ludzi nadających się na nauczycieli oraz środków material­nych. Szkoły te są bowiem dosyć kosztow­ne ze względu na konieczność posiadania folwarku i internatu. W ostatnich latach, mianowicie od ogło­szenia ustawy szkolnej z 1933 r., władze szkolne zdążają w dwu kierunkach: 1) roz­winięcia średnich szkół rolniczych na dwie grupy, to jest na gimnazja rolnicze, czyli wła­ściwe szkoły średnie, oraz na licea rolnicze, czyli szkoły średnie typu wyższego (dawna siódma i ósma klasa gimnazjum). Obecnie mamy gimnazja rolnicze w Czernichowie, Bojanowie, Żyrowicaeh i Grudziądzu, a licea rolnicze w Bydgoszczy i Białokrynicy oraz Czernicy pod Żydaczowem (z językiem ukra­ińskim). Zadanie szkoły czernichowskiej w 1881 r. było określone w słowach: „Wykształcenie gospodarzy wiejskich uzdolnionych do za­rządu folwarku". Późniejsze określenie brzmiało: „średnia szkoła (rolnicza) ma na celu przysposobienie samodzielnych teore­tycznie i praktycznie przygotowanych tech- n.i. ników rolnych". Jak więc widzimy z tego zadaniem średnich szkół rolniczych przez czas dłuższy było kształcenie kierowników mniejszych folwarków. Trzeba jednak dodać, że stosunkowo dużo wychowanków średnich szkół rolniczych przechodziło do innych za­wodów, obejmując zwłaszcza stanowiska urzędników. Obecnie zadanie średnich szkół rolniczych ujęte jest inaczej: ,,licea rolnicze dostarczają wsi pracowników odpowiednio wykształconych do podjęcia pracy nad usprawnieniem wytwórczości gospodarstw rolnych oraz prac organizacyjnych na wsi". Obecnie wychowankowie średnich szkół rol­niczych idą w głównej mierze na instrukto­rów i nauczycieli do niższych szkół rolni­czych, a w części tylko na gospodarstwa obce lub własne. Kurs nauczania w gimnazjach rolniczych trwa trzy lata, a po ukończeniu szkoły obo­wiązuje jeszcze roczna praktyka. Kurs liceum Tolniczego trwa również trzy lata. Rok szkol­ny zaczyna się we wrześniu i kończy się w czerwcu. Program przewiduje przedmioty ogólnokształcące, przyrodnicze i zawodowe rolnicze, a wreszcie uzupełniające, jak np. ekonomiczne, społeczne itp. Dla uzupełnienia wykładów szkoły te posiadają pomoce nau­kowe do pokazów i ćwiczeń z chemii, fizy­ki, maszynoznawstwa, hodowli, budownic­twa itp. Poza wykładami i ćwiczeniami ucz­niowie odrabiają jeszcze zajęcia praktyczne na folwarku szkolnym. Latem przeważnie odbywają praktyki. Zespół nauczający składa się z około dziesięciu nauczycieli stałych oraz kilku do­jeżdżających. Do obowiązków nauczycieli należy tylko nauczanie w szkole; badań nau­kowych, jak np. profesorowie szkół wyż­szych, nie prowadzą, a tylko czasem różne doświadczenia. Biorą też udział w pracach społeczno - oświatowych. Kandydaci na uczniów gimnazjum rolni­czego muszą posiadać świadectwo z ukończę nia pełnej szkoły powszechnej, dobre zdro­wie i mieć 14 — 18 lat. Do liceum rolnicze­go jest wymagane ukończenie gimnazjum ogólnokształcącego lub rolniczego: wiek 17— 22 lat. Każda średnia szkoła rolnicza liczy ogó­łem po około stu uczniów (na trzech kur­sach), z czego co roku kończy po dwudziestu kilku. Do liceów, które są jeszcze nawością w naszym szkolnictwie, idzie mniei młodzie­ży. Uczniowie gimnazjów rolniczych, zwłasz­cza będących poza miastami, mieszkaią nie­mal wyłącznie w internatach szkolnych. Dlatego też i koszt kształcenia się w nich jest wysoki. W dzisiejszym stanie nauczania i potrzeb gimnazja rolnicze nadają się przede wszyst­kim do kształcenia młodzieży na kierowni­ków mniejszych folwarków, właścicieli go­spodarstw wielkochłopskich; do kształcenia młodzieży na instruktorów i nauczycieli rol­niczych ze względu na zbyt krótki i zbyt wąski program mniej się nadają, to też licea są odpowiedniejsze dla tych celów. W średnich szkołach rolniczych jest to korzystnym, że dają one wiedzę zawodową do samodzielnej pracy w tym wieku, kiedy wychowanek jest w pełni zapału, mianowi­cie około 19 — 22 roku życia, a po odbyciu służby wojskowej może już swobodnie dzia­łać. Dla porównania podajemy, że ci, którzy kończą wyższe szkoły rolnicze zanim odbę­dą służbę wojskową i praktykę stają do pra­cy dopiero mając 26 — 30 lat. Szkoły śred­nie, jako krócej trwające, są również tańsze i łatwiejsze do ukończenia. Oprócz omówionych tutaj średnich szkół rolniczych, niejako „normalnych", istnieje jeszcze kilka jakgdyby szkół „specjalnych". Należą tu z dawna już istniejące szkoły dla instruktorek i nauczycielek wiejskiego go­spodarstwa kobiecego, mianowicie żeńskie Liceum Gospodarstwa Wiejskiego w Chylicz-kach pod Warszawą istniejące od 1891 roku i szkoła Gospodarcza Żeńska w Snopkowie pod Lwowem istniejąca od 1913 roku, zaś roczne Seminarium dla Nauczycielek Szkół Rolniczych w Sokołówku pod Ciechanowem istniało od 1927 do 1937 roku, a w bieżącym roku uruchamia się żeńskie Liceum Gospo­darstwa Wiejskiego w Gołotczyźnie pod Ciechanowem, również dla przygotowywania instruktorek i nauczycielek rolniczych. Poza tym w roku bieżącym zostało uruchomione w Sobieszynie (na miejsce zamkniętej przed kilku laty szkoły średniej) liceum rolnicze z umyślnym nastawieniem na kształcenie in­struktorów i nauczycieli rolniczych. W ten sposób omówiliśmy całokształt średniego szkolnictwa rolniczego w Polsce. Kształci się w nim około tysiąca uczniów, a w tym prawdopodobnie ponad połowę sta­nowią synowie wsi drobno-rolniczcj. Są to ilości duże, ale niedostateczne; zwiększenie ich może iść tylko powoli, bo nowe szkoły niełatwo powstają, a to ze względu na wspomniany już brak dobrych kandydatów na nauczycieli i kosztowność wyposażenia. Miejmy jednak nadzieję, że wzrost bę"dz1e zachodził.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”