Nieco liczb - plony zbóż

Dziwnym się może wydawać i nie do wiary, że w Polsce w ciągu ćwierćwiecza plony zbóż pozostawały prawie niezmiernie, a jed­nak tak jest rzeczywiście, gdyż obliczenia statystyczne (ogólne dane cyfrowe) stwier­dzają to z całą pewnością. Są wprawdzie między dawnymi i obecnymi plonami pewne różnice, ale nieznaczne. Przeciętne plony pszenicy w latach przed­wojennych, od roku 1909 do 1913-go, wyno­siły 12,4 q z ha, a za ostatnie pięć lat — 11,2 ., czyli o 1,2 q z hektara mniej. Prze­ciętne plony żyta w pięcioleciu przedwojen­nym wynosiły 11.2 q, a w ostatnim pięciole­ciu — 10,9 q, a więc także mniejsze. Plony jęczmienia natomiast podniosły się z 11.8 do 12 q oraz plony owsa — z 10,2 do 11,6 q, czyli slusunkowo znacznie, bo o 1.4 q z ha. Ogólnie biorąc plony wszystkie czterech zbóż pozostały mniej więcej takie same, ja­kie były przed 25 laty. Zastanowi się niejeden: Czy to możliwe, żeby w ciągu 25 lat, kiedy wszystko dokoła doskonaliło się i tyle zaszło w świecie roz­maitych zmian, plony zbóż pozostawały nie­zmienne? Tym bardziej zaś wydaje się to niezrozumiałe wobec stosowania różnych ulepszeń w wielu gospodarstwach, mających niewątpliwie duży wpływ na zwyżkę plonów. Wszystko to prawda, a jednak przeciętne plony zbóż w całym kraju w ciągu ćwierć­wiecza pozostały prawie bez zmiany. Złoży­ło się na to wiele przyczyn. Najpierw sześć lat trwająca wojna spowodowała duże zniż­ki w plonach, które potem w ciągu szeregu lat trzeba było odrabiać. Następnie w ciągu szeregu lat powojennych warunki nie były zbyt sprzyjające dla rozwoju wytwórczości rolniczej, a potem, po kilku latach pomyśl­nych przyszło dotkliwe przesilenie gospodar­cze (kryzys), trwające przeszło sześć lat, które spowodowało w rolnictwie duże szko­dy powstrzymując wzrost wytwórczości rol­niczej. Jednakże mimo rozmaitych trudności w wielu gospodarstwach plony znacznie wzro­sły, cóż kiedy za to w innych — spadły. Do­tyczy to nie tylko pojedynczych gospodarstw, ale i całych okolic i połaci kraju, jedne bo­wiem wykazują plony wyższe aniżeli daw­niej, inne — znacznie niższe. W stosunku do czasów przedwojennych pewien wzrost plonów zbóż zaznaczył się w województwach środkowych i wschodnich, cóż kiedy jednocześnie w województwach zachodnich i południowych plony znacznie spadły. Plony pszenicy w województwach środ­kowych i wschodnich pozostały prawie bez zmiany, natomiast w województwach zachod­nich obniżyły się o 3 q na hektarze, a znów w województwach południowych — o 2 i pół kwintala. Plony żyta w województwach pod­niosły się o iy2 q, we wschodnich — o 0,7 q, ale jednocześnie w województwach zachod­nich plony żyta spadły przeszło o 3 q, zaś w południowych — o 1,6 q. Wzrost i spadek plonów jęczmienia i owsa w jednych i dru­gich grupach województw przedstawia się podobnie. Oczywiście te zmiany w plonach musiały mieć swoje przyczyny. Na wzrost plonów w województwach środkowych i wschodnich wpłynęła niewątpliwie lepsza gospodarka, a jeszcze więcej prawdopodobnie scalanie gruntów. W dwóch wymienionych połaciach kraju scalono wielkie obszary, wynoszące ra­zem przeszło 4 miliony hektarów. Z drugiej strony znaczne zniżki plonów w wojewódz­twach zachodnich spowodowane zostały sil­nym ograniczeniem użycia nawozów sztucz­nych, których dawniej w tej połaci kraju sto­sowano duże ilości, a w ostatnich czasach z powodu taniości zboża — znacznie mniej. Do dziś jednak, mimo zmniejszenia użycia nawozów sztucznych, województwa zachod­nie mają jeszcze plony o wiede wyższe niż pozostałe połacie kraju. Gorzej przedstawia się sprawa plonów zbóż w województwach południowych, w których i dawniej plony były dosyć mierne, mimo to jednak uległy jeszcze znacznej zniżce. Ogólnie biorąc, przeciętne plony w całym kraju w ostatnim pięcioleciu mieliśmy bardzo niskie. W przybliżeniu plony czterech zbóż z hetara wynosiły oko­ło 11 i pół kwintala, czyli 6 i pół kwintala z morga pol­skiego. Ale to były plony przeciętne, na­tomiast w poszczególnych gospodarstwach plony zbóż nie dosięgają często 8—9 q z ha, czyli niespełna 5 q z morga polskiego Rze­czywiście więc mamy plony zbóż bardzo nis­kie. Dziwne tylko, że przy tak niskich plonach w ciągu szeregu lat zboża, było w kraju nad­miar, tak, iż nieraz trudno było je sprzedać. Otóż sprawiło to znaczne rozszerzenie po­wierzchni zasiewów zbóż, których poczyna­jąc od roku 1929 zasiewano blisko o mi­lion hektarów więcej niż w latach poprzed­nich. Wskutek tego ogólne zbiory czterech zbóż, wynoszące do roku 1928 średnio 103 miliony kwintali, w latach późniejszych wzrosły do 125 mil. q i na tym poziomie utrzymywały się do roku zeszłego. Ale już w ubiegłym roku gospodarczym pomimo takich samych zbiorów jak w latach poprzednich, nadmiaru zboża w kraju nie było i nie ma go do dzisiaj, a nie ma dlate­go, że wskutek wzrostu zaludnienia kraju oraz zmniejszenia się bezrobocia, zapotrze­bowanie zboża znacznie wzrosło. Wskazuje na to wyraźnie przeliczenie zbo­ża na głowę ludności. W roku 1930 żyta i pszenicy, czyli tzw. zbóż chlebowych, po od­liczeniu wysiewu, przeciętnie na każdego mieszkańca kraju przypadało 250 kg; w 1933 roku — 238 kg, a w roku 1936 już tylko 210 kg. Dlatego też zeszłoroczne zbiory zbóż zaledwie wystarczyły na potrzeby kraju, a gdyby wszyscy ludzie najadali się do syta, to by pewnie zboża zabrakło. W każdym razie jedno jest pewne, to mia­nowicie, że jeżeli w latach najbliższych plo­ny nie wzrosną, to w niedługim czasie nasza produkcja zbożowa może się okazać niewy-starczaiąca. Do tego oczywiście nie można dopuścić, a ponieważ na ogół mamy plony bardzo niskie, musimy więc dążyć koniecz­nie do ich podniesienia. Pewne zwiększenie plonów wskazane jest także z innych względów. Ogólne zbiory zbóż powinniśmy mieć tak duże, żeby po zaspo­kojeniu zapotrzebowania krajowego pozosta­wała pewna nadwyżka na wywóz za granicę, a jednocześnie gospodarze małorolni powinni się starać o większe plony, ażeby na własny użytek mieć zboża i chleba pod dostatkiem. Obecnie przy niskich plonach wielu go­spodarzy małorolnych na własne potrzeby posiada zboża za mało i dlatego uboższe ro­dziny wiejskie często miesiącami chleba nie jedzą. Jeżeli np. gospodarz zasiewa l1,2 ha zbóż chlebowych na 3 ha gruntu, to przy plonie 9,5 q z ha, zbiera wszystkiego około 14 q zboża. Z tego na zasiew odchodzi około 3 q, pozostaje więc do użytku 11 q. Z tej ilości na karmę dla drobiu i trzody chlewnej trze­ba zużyć ze 3—4 q, wobec czego na domowe potrzeby zostaje 7 do 8 q. A jeżeli dla zdo­bycia grosza gospodarz parę kwintali zboża sprzeda, to na cały rok dla rodziny musi wy­starczyć jakieś 5—6 q, taka zaś ilość zboża dla rodziny jest bezwzględnie niewystarcza­jąca. Zupełnie inaczej może się przedstawiać spożycie rodziny małorolnej przy wysokich plonach zbóż. Jeżeli np. rolnik zbiera z hek­tara 18 q ziarna, to z l1/-? ha może mieć 27 q, a po potrąceniu wysiewu — 25 q. W tym* wypadku na domowe potrzeby może zużyć jakieś 12 q i na karmę dla drobiu i trzody — powiedzmy 5 q, wówczas na sprzedaż pozo­stanie mu 8 q. To znaczy gospodarz mało­rolny przy wysokich plonach może mieć „chleb na chleb", czyli mieć chleba pod do­statkiem i za zbywające ilości zboża wziąć jeszcze spory grosz. Oczywiście znaczniejsze podniesienie plo­nów nie jest zadaniem łatwym, ale przy umiejętnych staraniach w ciągu kilku lat można wydatnie plony zwiększyć. To muszą wziąć pod uwagę i dobrze sobie przemyśleć i postanowić — Peerowcy, jako przyszli go­spodarze.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”