Rolnictwo akademickie

Początek nauczania rolnictwa na poziomie akademickim wyszedł z wykładów gospo­darstwa wiejskiego w uniwersytetach zachod­niej i południowej Europy (od XVII w.) oraz wykładów tzw. kameralistyki w Niemczech (połowa XVIII w.). Uczono tam tego wszyst­kiego (a więc i rolnictwa), co zapewniało do­bry stan kamery, czyli 'komory, tj. skarbca księcia panującego. W Polsce wykłady rol­nictwa zaczął w r. 1791 Bazyli Kukolnik w Akademii Zamojskiej, a od r. 1818 wykładał o gospodarstwie wiejskim Michał Oczapowski w Uniwersytecie Wileńskim. Pierwszą szkołą rolniczą wyższą na zie­miach polskich, jak to już mówiliśmy, był In­stytut Agronomiczny w Marymoncie pod Warszawą (r. 1820), przeniesiony później do Puław i tam zruszczony (do r. 1915). Wielko­polska miała Szkołę Rolniczą im. Haliny w Żabikowie pod Poznaniem, ale tylko 8 lat (1870 — 78); gdy Prusacy ją zamknęli, zbio­ry posłużyły później doi wyposażenia Stu­dium Rolniczego w Krakowie. W roku 1855 uruchomiono Szkołę (późniejszą Akademię) Rolniczą w Dublanach pod Lwowem, która istnieje do- dziś jako Wydział Rolniczy Poli­techniki Lwowskiej. W r. 1891 utworzono Stu­dium Rolnicze (od r. 1924 Wydział) Uni­wersytetu w Krakowie, istniejący dotąd. Po­nieważ zruszczone Puławy nie zaspakajały potrzeb rolnictwa ówczesnego w tzw. „Kró­lestwie Kongresowym", przeto w r. 1906 utworzono Kursy Rolnicze w Warszawie, które stopniowo rozwinęły się w dzisiejszą Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego. Po wojnie powołano do życia Wydziały Rol­nicze Uniwersytetów w Poznaniu (1919 r.) i w Wilnie (początki 1924). W ten sposób mniej więcej każda większa część Polski ma swoją wyższą uczelnię rol­niczą. Jest to ważne z tego względu, że blis­ko od pół wieku ustaliło się przekonanie, iż nie można uczyć rolnictwa w jednym miej­scu dla wszystkich krajów, a jedynie dla sto­sunkowo niewielkiego obózaru, np. paru na­szych województw. Chodzi tu o to, by taka wyższa szkoła rolnicza mogła dobrze obser­wować miejscowe warunki przyrodnicze i gospodarcze, znajdywać sposoby na ich wy­korzystanie i zapoznawać z nimi swoich ucz­niów. Zastanowimy się teraz nad tym, co to jest wyższa uczelnia rolnicza (albo wydział rolni­czy) i jakie ma zadania. Otóż jest to zespół strzegł, że idą do niego, aby go zaprząc do wózka po zielonkę; zmiata więc, aż się kurzy! Zaobserwowałem jeszcze czyszczenie koń­skiego zebu, saletrowanie kapusty pastewnej i drugie saletrowanie buraków. Kierownik obchodzi wszystkie zajęcia, ocenia je krytycznie, daje wskazówki lub czy­ni uwagi. Po podwieczorku — młodzież w sali szkol­nej odbywa zebranie koleżeńskie. Na porząd­ku dziennym sprawozdanie z odbytej wycie­czki po Polsce oraz omówienie zapowiedzia­nej wycieczki, która ma przybyć ze szkoły go­spodyń wiejskich. Koło Koleżeńskie dzieli się na sekcje: oświatową, teatralną, strażacką, spółdzielczą i Przysposobienia Rolniczego. Ta ostatnia ma na celu przygotowanie się do roli przodowni­ków społecznych w akcji PR. Zebranie i obrady Koła Koleżeńskiego by- ły jednym z najciekawszych momentów z przebiegu dnia w szkole rolniczej podczas mojego pobytu. Przed kolacją zostaje jeszcze trochę cza­su na pracę umysłową uczniów. Dyżurni oprzątają inwentarz, ogół kolegów bądź W sali szkolnej, bądź w świetlicy pisze, czyta, poprawia notatki. Tak zmierza dzień pracy szkolnej ku końcowi. Po kolacji dyżurni składają sprawozdania wieczorne na piśmie z poszczególnych dzia­łów: z gospodarstwa rolnego, z hodowli, z ogrodu, magazynu, spółdzielni. 0 godz. 9-ej modlitwa wspólna i pieśń: „Wszystkie nasze dzienne sprawy...". Potem przygotowanie się do spoczynku i o godz. 9V2 światła gasną. 1 gdy tak codziennie gasną lampy w stu-kilkudziesięciu naszych szkołach rolniczych, rozsianych po całej Polsce, pamiętać musimy, że zapalają się codziennie serca i rozświetla­ją umysły młodzieży skupionej w tych szko­łach. Dobra szkoła rolnicza—obok dobrej szko­ły powszechnej — jest podwaliną postępu gospodarczego i kultury wsi. kilkunastu profesorów, posiadających .zakła­dy do doświadczeń, badań i ćwiczeń oraz bi­blioteki; przy czym mają oni do pomocy asy­stentów i pracowników specjalnych. Zadania wyższej- szkoły rolniczej obejmują trzy głów­ne dziedziny pracy: badania naukowe, kształ­cenie studentów oraz współdziałanie z rolnic­twem praktycznym i władzami. Należy tu podkreślić, że ślubowanie profesora, składa­ne przy obejmowaniu stanowiska, obejmuje najprzód obowiązek rozwijania nauki, czyli prowadzenia badań naukowych, a dopiero da­lej nauczania. Dawniej szkoły wyższe były wyłącznymi ośrodkami badań naukowych, obecnie prowadzą je również umyślne insty­tuty, np. Państwowy Instytut Naukowy Gos­podarstwa Wiejskiego w Puławach, czy P. In­stytut Kultury Wsi. Każdy profesor wykłada i prowadzi ćwiczenia dotyczące jego specjal­ności. Rzecz jasna, że zbadane nowości ogła­szają (poza wykładami) w postaci artykułów i książek, a obok tego niekiedy wydają pod­ręczniki. W ten sposób szkoły akademickie są stałymi ogniskami przechowywania, rozwija­nia i rozpowszechniania wiedzy. Na życzenie praktyków lub władz, albo też samodzielnie, profesorowie zastanawiają się nad bieżącymi kłopotami życia i pomagają w ich rozwiąza­niu. Możnaby tu też wspomnieć, że istnieją również szkoły wyższe, które jednak nie po­siadają kosztownych pracowni badawczych i tylko nauczają na poziomie wyższym, nie prowadząc badań i nie przygotowując do> ba­dań. U nas do tego typu uczelni wyższych (ale nie akademickich) należy Państwowa Wyższa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie. Profesorowie szkół akademickich są mia­nowani przez Pana Prezydenta dożywotnio, posiadają niezależność co do treści prowa­dzonych wykładów, dlatego są bardzo sta­rannie dobierani, i to zarówno pod względem umiejętności zawodowych, jak i wartości oby­watelskiej. Asystenci pomagają swym profe­sorom w ich działalności i zwykle przygoto­wują się, jako kandydaci na nowych profe­sorów. Do specjalnych wykładów używa się też i znawców z zewnątrz (np. do nauki pro­wadzenia księgowości). Kształcenie studentów jest, obok badania, główną czynnością akademickiej uczelni rol­niczej. Kandydat do akademickiej szkoły toI-niczej musi mieć ukończoną pełną szkołę średnią (obecnie liceum), a w razie nadmiaru zgłaszających się stosuje się jeszcze czasem egzaminy wstępne. W Polsce obowiązuje czteroletni kurs nauki, a na każdy rok stu-d'ów zi pisuje się po kilkadziesiąt osób, prze­to każdy ośrodek iczy po około paruset stu­dentów, ogółem ponad tysiąc. Z tego co r.»ku uzyskuje dyplomy inżynierskie mniej w ęcej szósta część, czyli blisko dwustu. Dodać Lu należy, co nas może szczególnie interesować, że w Polsce na wyższych uczelniach rolni­czych, np. w roku szkolnym 1937/38 było oko­ło 406 synów i córek drobnych rolników. Już podczas kształcenia się niektórzy odbywają praktykę, a ogół czyni to po ukończeniu szkoły i idzie do życia praktycznego. Głów­na wartość kształcenia w uczelniach akade­mickich polega zasadniczo na gruntownym wyjaśnieniu przyczyn: co, jak i dlaczego od­bywa się w rolnictwie. Inne typy szkół nie mają czasu ani sposobności do dawania tego. Ukończeni inżynierowie - rolnicy, tj. wy­kształceni na stopniu wyższym, dawniei szli w głównej mierze do majątków ziemskich. Dziś idzie tam tylko cząstka. Około trzech czwartych idzie do pracy w zakresie organi­zowania i nauczania rolniczego, to jest na in­struktorów, urzędników i na nauczycieli rol­niczych. Reszta dopiero idzie do folwarków, wyspecjalizowanych zakładów hodowli roś­lin i zwierząt oraz do przemysłu rolnego, a wreszcie cząstka do odnawiania zespołów profesorskich. Po takim pobieżnym zapoznaniu się z isto­tą wyższego szkolnictwa rolniczego u nas, na­leżałoby sobie postawić szereg pytań, ale wy­suniemy tylko dwa: czy szkół tych mamy do­syć? I czy kierunek ich prac jest dla nas od­powiedni? Na to dpowiedzieć by można, że: 1)przydałoby nam się więcej tych szkół, ale nie stać nas ani na ludzi ani na pieniądze; 2)badanie i nauczanie za mało jeszcze uw­zględnia potrzeby przeważającego u nas rol­nictwa drobnego. Ulepszenia i zmiany są nie­zbędne i częściowo już się zaczynają. Uczestnicy PR zapewne nie przypom­ną sobie, że Przysposobienie Rolnicze zostało obmyślone przez naszego profesora Józefa Mikułowskiego-Pomorskiego w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Tam też kształcił się jego zastępca inż. Z. Ko­byliński oraz obecny redaktor ,,P.R." i wielu spośród instruktorów PR.

O serwisie

“ Serwis poĹ›wiÄ™cony zagadnieniom oraz nowinkom na temat rolnictwa w okresie przedwojennym. Mam gĹ‚Ä™bokÄ… nadzieje, ĹĽe zawarte tutaj rady, znajdÄ… zastosowanie w rolnictwie teraĹşniejszym.”